Sermaye ve Temettü Hesaplama

Kâr payı anlamına gelmektedir. Bir şirketin hissesine sahip olan ortakların, bu işletmenin belli bir dönem içinde elde ettiği kârdan nakit veya hisse senedi olarak pay almasıdır. Hisse senedi olarak dağıtılması, bedelsiz sermaye artırımı olarak değerlendirilmektedir.

Hisse senetleri nominal değerlerle ölçülmektedir. Borsada bu değer 1 TL olarak belirtilmiştir. Bu noktadan hareketle %20 temettü dağıtan bir şirkete ortak olunması durumunda her bir hisse için 1 TL nominal değerin karşılığı olarak 0,20 TL (20 kuruş) kâr payı alınır. Bu durumda şirketin 1000 adet hissesine sahip olan bir yatırımcının alacağı temettü tutarı 200 TL olacaktır.

Bu soru, bireysel yatırımcıların sıkça sorduğu sorulardan biridir. Kâr payı dağıtan bir şirketin temettü dağıtımı sonrasındaki fiyatı, öncesindeki fiyatından dağıtılan temettü tutarının çıkarılmasıyla bulunmaktadır. Örnek olarak hisse başına 0,5 TL kâr payı dağıtacak bir şirketin hisse senedi, öncesinde 100 TL'den işlem görüyorsa bu hisse senedinin fiyatı kâr dağıtımı sonrasında 99,5 TL olacaktır.

Bir şirketin dağıttığı temettüden faydalanmak için ilgili şirketin hisse senedine sahip olmak gerekmektedir. Şirketin kâr dağıtımı için belirlediği tarihin en az bir gün öncesinde bu şirketin hisse senedine sahip olan yatırımcılar pay almaya hak kazanırlar. Hesaplanan temettü tutarları, pay almaya hak kazanan yatırımcıların hesabına dağıtım tarihinde nakit olarak yatırılmaktadır.

Bu hakkı elde etmek için ilgili şirketin dağıtım yapacağı günün en az bir gün öncesinde bu şirkete ait hisse senedi sahibi olmak gerekmektedir.

Şirketin özsermaye kalemi altında birikmiş kaynaklar kullanılarak ödenmiş sermayesini artırması işlemidir. Bu işleme hisse bölünmesi de denilmektedir. Bedelsiz sermaye artırımına dair bazı önemli noktalar şöyle sıralanabilir. Bedelsiz sermaye artırımı sonucunda şirketin mevcut ortaklarına, bedelsiz sermaye artırımı oranında yeni hisseler karşılıksız olarak dağıtılmaktadır. Bu durumda şirketin ödenmiş sermayesi artmakta fakat özsermayesi ve piyasa değeri değişmemektedir. Piyasa değerinin aynı kalması için, bedelsiz sermaye artırımının yapıldığı gün hissenin fiyatı da aynı oranda düşürülür.

Örnek olarak bir şirketin 100 milyon TL (nominal) ödenmiş sermayesi ve 500 milyon TL de piyasa değeri olsun. Bu şirketin hisse fiyatı 500.000.000/100.000.000 = 5 TL olarak hesaplanacaktır. Bu şirketin %100 oranında bedelsiz sermaye artırımı yapacağını varsaydığımızda şirketin ödenmiş sermayesi 100 milyondan 200 milyona çıkacaktır ve şirket her ortağına elindeki mevcut 1 adet hisse için bedelsiz 1 adet hisse dağıtacaktır. Bu işlem şirketin özsermayesini ve piyasa değerini değiştirmemektedir. Hisse bölünmesinin gerçekleştiği gün şirket hissesinin açılış fiyatı yarıya düşerek 5/(1 + 1) = 2,5 TL olacaktır. Yani şirketin piyasa değeri 200.000.000 x 2,5 = 500 milyon TL olarak sabit kalmıştır.

Şirketin yatırımcılara bedel karşılığında hisse senedi dağıtarak sermayeyi artırması işlemidir. Bedelli sermaye artırımında şirketin kasasına ek nakit girmektedir. Sermaye artırımına katılmak istemeyen ortaklar rüçhan haklarını borsada satabilirler. Sermaye artırımına katılmayan ortakların şirket sermayesindeki payları doğal olarak azalacaktır.

Bedelli sermaye artırımlarında, şirketin mevcut ortaklarının payları oranında yeni ihraç edilecek hisselerden alma haklarına rüçhan hakkı denilmektedir. Mevcut ortaklar, isterlerse rüçhan haklarını kullanarak şirketin ihraç edeceği yeni hisselerden satın alabilirler. Bunun için rüçhan hakkı kullanım bedelini ödemeleri gerekmektedir. Bu bedel, rüçhan hakkı kullanım fiyatı ile rüçhan hakkı kullanım oranı çarpıldıktan sonra elde edilen sonucun rüçhan hakkı kupon adediyle çarpılmasıyla bulunmaktadır.

Örnek olarak bir şirketin 100 milyon TL (nominal) ödenmiş sermayesi, 250 milyon TL özsermayesi ve 500 milyon TL de piyasa değeri olsun. Bu şirket hissesinin fiyatı 500.000.000/100.000.000 = 5 TL olarak hesaplanacaktır. Bu şirketin, hisse başı 1,00 TL rüçhan hakkı kullanım fiyatıyla 100% oranında bedelli sermaye artırımı yapacağını varsaydığımızda şirketin ödenmiş sermayesi 100 milyondan 200 milyona, özsermayesi ise 250 milyondan 250.000.000 + (1 x 100.000.000) = 350 milyona çıkacaktır. 1 adet hisseye sahip olan ve rüçhan hakkını kullanmak isteyen yatırımcı 1 x 1 = 1 TL karşılığında 1 adet yeni hisse satın alarak toplamda 2 adet hisseye sahip olacaktır. Bu işlem hisse fiyatını (5 x 100.000.000 + 1 x 100.000.000)/200.000.000 = 3 TL, piyasa değerini de 3 x 200.000.000 = 600 milyon TL yapacaktır.

Şirketin farklı ekonomik veya yasal nedenlerden dolayı esas sözleşmesinde yazılı olan sermaye miktarının itibari değerini azaltmasıdır. Şirketler sahip olduğu sermayenin yarısının veya üçte ikisinin karşılıksız kalması, esas sermayenin iş büyüklüğüne fazla gelmesinden dolayı fazla olan kısmın başka yatırım alanlarına kaydırılması, hisse başına düşen kar payı oranının (temettü oranı) düşük kalması, şirketin zarar etmesi ve bu zararlarını telafi edemeyecek duruma düşmesi veya şirketin faaliyet konusunu değiştirmesi gibi durumlarda sermaye azaltımına gidebilmektedir.

Örnek olarak sermaye azaltımından önceki hisse fiyatı 0,8 TL olan bir şirketin %50 sermaye azaltımı yapması durumunda azaltımdan sonraki hisse senedi fiyatı 1,6 TL olacaktır. Bu nedenle sermaye azaltımı sonrasında şirketin piyasa değerinde sermaye azaltımı öncesine göre herhangi bir değişiklik olmayacaktır.